_______________________________________
Επανοικειοποίηση-Απελευθέρωση Δημόσιων Χώρων
Ένα ακόμη βήμα προς την κοινωνική απελευθέρωση
Προσεγγίζοντας την έννοια του ελεύθερου-δημόσιου παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά, αναφέροντας τον μη-ιδιωτικό, μη-εμπορευματοποιημένο και μη-ελέγχόμενο (κάμερες, αστυνομοκρατία) χαρακτήρα ενος τέτοιου χώρου, είτε μιλάμε για χώρους σε αστικό είτε σε φυσικό τοπίο. Επίσης, σε ζητήματα ελευθερίας ενός χώρου αναπόφευκτα συναντάμε μπροστά μας τα χαρακτηριστικά ενδεχόμενης δόμησης (κτίρια,τσιμέντο) καθώς και περίφραξης (κάγκελα, μάντρες, λουκέτα). Ακόμα, στο περιβάλλον μίας μεγαλούπολης-τσιμεντούπολης σίγουρα ιδιαίτερη σημασία αποκτά η ύπαρξη πρασίνου σε έναν δημόσιο χώρο. Αυτό που χρειάζεται σίγουρα να τονιστεί είναι ότι η έννοια ενός ελεύθερου χώρου θα πρέπει να καθορίζεται από την κοινωνική χρήση του και να εναντιώνεται στην ιδιοκτησιακή λογική με την οποία αντιμετωπίζεται από τις αρχές (κράτος, δήμους) και τους ιδιώτες. Ωστόσο αναγνωρίζουμε κιόλας πως όσο το καπιταλιστικό σύστημα και οι κεντρικές αξίες του δεν αμφισβητούνται, η ύπαρξη απόλυτα ελεύθερου χώρου δεν είναι δυνατή.
Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα όσον αφορά τους ελεύθερους χώρους είναι γεγονός πως χαρακτηρίζεται από εγκατάλειψη και απομάκρυνση του κόσμου από αυτούς, κάτι που σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Το μοντέλο της σύγχρονης ζωής, των έντονων και γρήγορων ρυθμών, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου ευνοεί την απομάκρυνση του ανθρώπου από ό,τι αγαθό και ανιδιοτελές είτε λέγεται διαπροσωπικές σχέσεις είτε άμεση επαφή με το φυσικό περιβάλλον και τους δημόσιους χώρους.
Το σύγχρονο lifestyle, όπως εντέχνως καλλιεργείται απο τα ΜΜΕ , ορίζει πλέον την καθημερινότητα και τα πρότυπα της καφετέριας, του internet café, του γυμναστηρίου και της τηλεοπτικής αποχαύνωσης, καθώς επίσης και τη λογική της εύκολης λύσης και της πακεταρισμένης διασκέδασης σε τεράστια εμπορικά κλουβία τύπου Mall, καθιστώντας περιθωριακούς όσους επιλέγουν την αξιοποίηση του χρόνου τους σε κάποιον ανοιχτό, δημόσιο, και ενδεχομένως με πράσινο χώρο, κάτι που ούτως ή άλλως σπανίζει.
Επίσης, η καλλιέργεια ενός συνεχούς φόβου για τον ‘έξω κόσμο’, οδηγεί και τους σημερινούς γονείς να συντηρούν αυτή την κατάσταση στρέφοντας τα παιδιά τους, ακόμα και μετά την ενηλικίωση τους, σε κλειστούς, ιδιόκτητους, συνήθως φυλασσόμενους (με security,κάμερες) χώρους, όπου κατα κανόνα απουσιάζει η πραγματική και ειλικρινής επαφή, επικοινωνία, συναναστροφή, εξαφανίζονται οι πραγματικές κοινωνικές δυνατότητές τους και αποσιωπάται το ενδιαφέρον για τη φύση, την αλάνα,την πλατεία, το πάρκο, θυμίζοντας ζωή σε γυάλα. Αυτά έχουν αντικατασταθεί από τα απρόσωπα, ατομικίστικα υλικά αγαθά όπως Η/Υ, κινητό, τηλεόραση, που με την (κατα)χρήση τους καταργούν τη φαντασία, τον αυθορμητισμό και το πραγματικό παιχνίδι. Βέβαια η στροφή σε ένα ‘εναλλακτικό΄ lifestyle δεν αποτελεί λύση ούτε οδηγεί στην κοινωνική αλλαγή.
Στην σημερινή κατάσταση εξυπηρετούνται τα συμφέροντα κάποιων οπωσδήποτε αντίθετα προς το συμφέρον της κοινωνίας.Υποβόσκει ο κρυφός ή και φανερός πόθος ιδιωτών, εταιριών, μεγαλοεπενδυτών και μεγαλοαφεντικών με την ανοχη,παρότρυνση και την αγαστή συνεργασία φυσικά του κράτους, μέσω της καπιταλιστικής πολιτικής του. Διευκολύνεται η εμπορική-καπιταλιστική εκμετάλλευση των εναπομεινάντων ελεύθερων χώρων απο δημάρχους, εργολάβους και κάθε είδους ‘κοράκι’, με σκοπό το εύκολο κέρδος. Πλέον στο άκουσμα της λέξης ανάπτυξη είτε ως ανάπλαση, αξιοποίηση είτε αλλίως, ξέρουμε πως κρύβεται η εκμετάλλευση της κοινωνίας και η κατάργηση της ελευθερίας χάριν του κεφαλαίου. Άλλωστε με την ανάπτυξη που συνάδει πάντοτε με οικονομικά κριτήρια, έχει χαθεί η (πραγματική) έννοια του δημόσιου χώρου όταν αυτός δεν έχει καταστεί εμπορικά εκμεταλλεύσιμος και δεν αποφέρει έσοδα σε κράτος και ιδιώτες.
Παραδείγματα ελεύθερων-δημόσιων χώρων που είτε απειλούνται με εγκατάλειψη και μαρασμό είτε αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να θυσιαστούν στο βωμό της καπιταλιστικής ανάπτυξης , αλλά ταυτόχρονα γίνονται αφορμή για την συγκρότιση τοπικων κοινωνικών αγώνων και αντιστάσεων, αποτελούν τα εξής: Κτήμα Ζωγράφου (αγώνας για τη διάσωσή του ενάντια στην ανέγερση εμπορικού κέντρου απο το Δήμο και την οικογένεια Ζωγράφου), Δασόκτημα Συγγρού (950 στρέμματα δάσους και περιβολιών, αγώνας για χώρο γεωργικής εκπαίδευσης και απόλαυσης της φύσης), Λόφοι Φιλοπάππου(αγώνας για ανοιχτό, χωρίς κάγκελα και ιδιωτικές χρήσεις λόφο), αγώνας για τη διάσωση του Ελαιώνα απο επιχειρηματικά σχέδια ‘αξιοποίησης’, Πεντέλη (ενάντια στις διεκδικήσεις της Μονής και την ανέγερση αυθαιρέτων, Υμηττός (αγώνας ενάντια στη νέα περιφερειακή λεωφόρο,τις περιφράξεις και διεκδικήσεις της Μονής, την επέκταση του υπουργείου γεωργίας και την καταστροφή δάσους), Βοτανικός (ενάντια στα σχέδια μεγαλοεπενδυτών για ‘ανάπλαση’ σε αδόμητους χώρους), εργοστάσιο λιπασμάτων στη Δραπετσώνα, Ελληνικό(αγώνας για ελεύθερες παραλίες χωρίς κάγκελα και αυθαίρετα, και αγώνας για δημιουργία πάρκου στο παλιό αεροδρόμιο) Πεδίον του Άρεως (αγώνας ενάντια σε περιφράξεις και επεκτάσεις σε βάρος του πρασίνου), Μαρούσι (Σουρή και Πλαστήρα, ενάντια στην τσιμεντοποίηση του χώρου και την κατασκευή αστυνομικού τμήματος), Αγ.Παρασκευή (ενάντια στήν εμπορευματοποίηση του κτήματος Ιόλα) και πολλά άλλα..
Οι προαναφερθέντες τοπικοί αγώνες και συλλογικές δράσεις που αφορούν την απελευθέρωση απειλούμενων δημόσιων χώρων αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, καθώς αποτελούν κομμάτι ενός ευρύτερου αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση. Κι αυτό γιατί η προάσπιση και η δυναμική διεκδίκηση ελεύθερων χώρων πηγάζουν από βασικές επιθυμίες και ανάγκες του ανθρώπου.Την επιθυμία για κοινωνικοποίηση, συνεύρεση και συναναστροφή. Για δημιουργία άμεσων, ειλικρινών και αδιαμεσολάβητων σχέσεων, όπου ένας ελεύθερος χώρος αποτελεί σημείο αναφοράς του κοινωνικού ιστού. Την επιθυμία του ατόμου για έκφραση πέρα από πλαίσια και έξω από κυρίαρχες νόρμες. Σίγουρα, η ζωή στην τσιμεντούπολη κάνει ακόμα πιο έντονη την επιθυμία για άθληση και αναψυχή, καθώς και πολλές φορές για απομόνωση, ηρεμία, χαλάρωση και αλλαγή παραστάσεων. Οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν ίσως τους τελευταίους χώρους που μπορούν να καταπολεμήσουν την αποξένωση και ικανοποιούν τόσο επιθυμίες που αφορούν την ποιότητα της ζωής μας όσο και αναγκαιότητες που διαχωρίζουν τη ζωή από την επιβίωση, συμβάλλοντας ακόμα και στη διατήρηση της ψυχολογικής ισορροπίας του ατόμου.
Σε μια κοινωνία που τα πάντα πλέον έχουν αντίτιμο και μάλιστα ακριβό, όπου η ανθρώπινη επαφή προϋποθέτει τον καταναλωτισμό και προωθείται έτσι η εξουσιαστική νοοτροπία του καταναλωτή, η ελεύθερη συνεισφορά και η δωρεάν αξιοποίηση του χρόνου μας ανάγεται σε μείζον ζήτημα. Δε γίνεται να εξαπατηθούμε πλέον και να αρκεστούμε στις δήθεν ελεύθερες διοργανώσεις εκδηλώσεων και δρώμενων που βασίζονται σε διαφημίσεις εταιριών και σπονσοράρονται από τα αφεντικά, όντας αντίθετοι σε όσους καπηλεύονται τους δημόσιους χώρους και την έννοια της ελευθερίας για τέτοιους σκοπούς. Το να οικειοποιηθούμε ξανά και να απελευθερώσουμε χώρους που ικανοποιούν ανάγκες και επιθυμίες μας, μέσα στους οποίους εμείς θα καθορίζουμε τους ρόλους που υιοθετεί ο καθένας μας, αλλά και τη χρήση των ίδιων των χώρων, είναι -σήμερα και πάντα- κάτι το επιβεβλημένο και ζήτημα ζωτικής σημασίας.
Όσον αφορά στο Χαλάνδρι και τα μέτωπα απελευθέρωσης δημοσίων χώρων ενάντια στις κρατικές και ιδιωτικές παρεμβάσεις, χαρακτηριστικές παρεμβάσεις είναι τα: Κτήμα Χατζηκώνστα (αγώνας ενάντια στα επενδυτικά σχέδια παράδοσης του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα σε επενδυτή (μακροχρόνια μίσθωση 35-55 έτη) για να χτιστούν 20.000 τετρ.μέτρα ,διπλάσια από τα σημερινά), Κτήμα Δουζένη (να αποδοθούν στους κατοίκους τα 3 στρ. που απέμειναν από το διατηρητέο εργοστάσιο και τον περιβάλλοντα χώρο), αγώνας διάσωσης της Ρεματιάς, περιοχή Νομισματοκοπείου (ενάντια στην ανέγερση υπουργείου οικονομικών και ενδεχόμενη εμπορική αξιοποίηση, καθώς και τη δυσμενή αντιμετώπιση της τοπικής κοινωνίας αθίγγανων).
Αγώνας ενάντια στην κρατική-καπιταλιστική ανάπτυξη-παρέμβαση
στους ελεύθερους χώρους
Αν δεν αντισταθούμε σ’ όλες τις γειτονιές, οι πόλεις μας θα γίνουν μοντέρνες φυλακές
Επανοικειοποίηση των δημόσιων χώρων! Η ζωή είναι εκεί έξω …
